Maar eerst terug naar de 12 gouden tips voor harmonie in het gezin en de familie.

Deze twaalf toetsstenen voor het welzijn van het gezin en de familie zijn opgesteld door Julia Samuel, psychotherapeut en auteur van het boek 'Elke familie heeft een verhaal'. Een absolute aanrader. Koop 'm hier.

1. Heb compassie met jezelf.
Zelfcompassie is essentieel. Binnen je inner circle ben je het meest kwetsbaar en ervaar je de meeste pijn. Wanneer je fouten maakt, kan dat leiden tot destructieve zelfkritiek. Besef je dat je in geen enkele rol (ouder, partner, kind, broer of zus) perfect kan zijn. Vergeef jezelf, voor jezelf.
Probeer net zoveel compassie met jezelf te hebben als dat je dat hebt voor de mensen binnen je inner circle. Hiermee geef je een mooi voorbeeld en ben je beter in staat om na het maken van een fout, de draad weer op te pakken met een open hart. Alleen door je open te stellen en te laten zien wie je wezenlijk bent, kun je veilige en liefdevolle relaties opbouwen. Relaties die staan op wederzijds vertrouwen en respect. 
Zelfcompassie stelt je in staat om verantwoordelijkheid te nemen voor jouw aandeel in een conflictsituatie. Want zeg nu zelf, er is vast iets wat jij beter had kunnen doen.

2. Communiceer open en effectief.

De rode draad door deze reeks toetsstenen is verbondenheid. Die komt het sterkst tot uiting in de onderlinge communicatie: verbaal, non-verbaal en paralinquaal. Woorden, lichaamstaal en intonatie. 
Diepgevoelde verbondenheid en erkenning vertellen ons dat we goed genoeg zijn en dat we ertoe doen. Het helpt om te bedenken dat verbondenheid gaan vaststaand iets is, maar een continuüm: soms voelen we ons sterk verbonden en soms wat minder.
Bij open communicatie is luisteren minstens zo belangrijk als spreken en is er àltijd ruimte voor alle gevoelens, ideeën, inzichten en meningen. Er is geen ruimte voor taboes, verborgen agenda's of regels over wat er wel en wat er niet besproken zou mogen worden.

In een goed functionerend gezin of familie is het belangrijk dat je mag praten over wat je dwarszit.
Het is belangrijk dat kinderen àltijd weten dat ze bij hun ouders terechtkunnen
en dat zij problemen niet helemaal alleen of zelf moeten oplossen.

Communicatie zou congruent moeten zijn. Het gaat ook over de toon in je stem, de blik in je ogen, empathie, aandacht tonen en aandacht hebben. Communiceer zonder aannames te doen of de ander te veroordelen. Iedereen is verantwoordelijk voor zijn eigen zenden en ontvangen. Eerlijke feedback hoort bij open communicatie, zie hier een blog over feedback geven en ontvangen.

3. Leer productief ruzie te maken.

Eerlijke gesprekken, waarin alles mag worden uitgesproken, kunnen tot conflicten of zelf tot een breuk leiden. Meningsverschillen zijn onvermijdelijk, maar als je de kracht ontwikkelt om goed met verschillen om te kunnen gaan, kun je veel leren over jezelf en de ander. Je groeit. 
Je kunt 'goed' en 'verkeerd' ruzie maken of discussiëren. Het is belangrijk om geen verwijten te maken, te gaan schelden of te fungeren op enkel je emoties. Blijf vooral kalm, dan kun je helder blijven nadenken. 
Maak er een gewoonte van om na de ruzie tijd te nemen om te reflecteren. Hiernaast voor een moment van verzoening en herstel, durf 'sorry' te zeggen. Er is altijd wel iets waarvoor je je excuses kunt aanbieden. Dit staat los van gelijk. Houd rekening met de mogelijkheid dat jullie het oneens blijven, in een gezonde relatie kan dat. Probeer de woorden 'maar', 'altijd' en 'nooit' te vermijden.

4. Geef verschillen de ruimte.

Zoveel mensen, zoveel meningen. Er bestaan allerlei manieren om naar ideeën of problemen te kijken. Dit geldt ook voor een oplossing.
Het kan een eenzame gewaarwording zijn om je een buitenbeentje te voelen. Bijvoorbeeld de enige van de kinderen die niet geloofd in God, geen vaccinatie neemt of de enige die (bewust) kinderloos blijft. Het is belangrijk dat die gevoelens ergens erkend, gerespecteerd en op waarde geschat worden. 
Wanneer er ruimte is voor ieders ideeën en gezinsleden niet 'geforceerd' worden de enige 'juiste' weg te bewandelen, ontstaat er een brede wederzijdse basis voor steun en behulpzaamheid. Hoe bekrompen je blik, hoe smaller die basis is. 

Hoe bekromper je blik, hoe smaller die basis.

Moedig alle gezinsleden aan om zichzelf te zijn, om zich niet te laten vormen door vooropgezette ideeën van andere over wie ze zouden moeten zijn of worden.

5. Zorg voor vijf keer positieve interacties vs. 1 negatieve interactie.

In hoeverre dit binnen je macht ligt. Zorg dat er in je gezin ruimschoots meer positieve dan negatieve dingen plaatsvinden. Zodat iedereen, inclusief jijzelf, zich gerespecteerd, gewaardeerd en gehoord voelt. Wanneer het negatieve de overhand krijgt, vraag je dan af hoe jij positief kan bijdragen.
Reflecteer en ga bij jezelf na of je afkeurend reageert op gedrag dat je in jezelf ook afkeurt. Geef eerlijk antwoord op die vragen.
Wanneer elk systeemlid hier aan mee doet, kun je je voorstellen dat er harmonie binnen het gezin of de familie heerst.

6. Stel duidelijke grenzen.

Er bestaan emotionele en fysieke grenzen. Beide zijn belangrijk voor het geestelijk en lichamelijke welzijn van jezelf en de andere gezins- en familieleden. 
Alle gezinsleden moeten die grenzen respecteren om positief bij te dragen aan een veilig en evenwichtig gezinssysteem. Wanneer je een grens stelt, doe je dit op een consequente, betrouwbare manier. Dankzij grenzen weet je beter wat je kunt verwachten en kunnen teleurstellingen worden voorkomen. Er bestaan ook tijdelijke grenzen, neem de tijd om deze toe te lichten. Grenzen stel je voor jezelf en de ander.

7. Houd samen de machtsdynamiek in de gaten.

Machtsdynamieken komen in elk gezin en in elke familie voor. Ze manifesteren niet altijd hetzelfde en verschuiven met de jaren. Wie de macht heeft kan beslissingen nemen of juist dingen blokkeren. 
Elk gezin gaat op een andere manier met macht om en heeft een eigen manier van beslissingen nemen, die samenhangt met hoe het gezin functioneert. Het gaat vaak over belangrijke beslissingen over het leven in het algemeen, over geld, huisvesting, vakanties, etc.

Gedeelde macht in verhouding tot ieders rol, leeftijd en verantwoordelijkheid,
wordt vaak genoemd als kenmerk van een goed functionerend gezin. 

Negatieve, verdeelde machtspatronen kunnen behoorlijke problemen geven. Zeker wanneer de betrokkenen erin verstrikt raken. Macht is een complex fenomeen: zelfs jonge kinderen hebben het nodigt zodat hen stem gehoord wordt. 

8. Maak tijd voor leuke dingen.

Bedank regelmatig iets leuk om samen te gaan doen. Zet (huishoudelijk) werk even opzij, om wezenlijk te genieten van de familie en het gezin. Vakanties kunnen een gezin even helemaal resetten: even de volledige aandacht voor elkaar. Een activiteit wordt als verplichting ervaren, wanneer je de genodigde negatief benaderd bij een no-show. Verplichting-ervaringen worden gecreëerd door decennia- of jarenlange kritiek over het wel of niet kunnen/willen komen, kritiek over de tijdsduur, ontbrekende enthousiasme van een individu, etc.
Heb dus respect voor de keuze wel of niet op te komen dagen.
Aan de andere kant is het belangrijk om geen gezinsleden buiten te sluiten of uit te sluiten, dit is destructieve voor het hele systeem. Immers, wanneer je in staat bent dit te doen bij het ene lid, is de kans aanwezig dat dit ook kan gebeuren bij een ander lid. Het doet af aan de algemene vertrouwensband, zeker wanneer dit komt van een ouderfiguur. Laat de keuze bij de ander.

9. Verhef gewoonten tot rituelen.

Mensen zijn gewoontedieren. Het is fijn om dingen uit gewoonte te doen vooral, omdat dat veilig voelt. Gezinnen functioneren voor een groot deel op de automatische piloot. Het kan helpen om gewoonten op te schalen tot betekenisvolle rituelen, dat geeft alledaagse handelingen een ziel. Als je daar bovendien nieuwsgierigheid en creativiteit bij kunt inschakelen, versterk je het wij-gevoel. Leuk en helend. 
Door belangrijke gebeurtenissen en transities te markeren maak je het onzichtbare zichtbaar en betekenisvol. Het gezinsleven wordt hierdoor ècht verrijkt. 
Rituelen vormen een bron van herinneringen en verhalen over onszelf en de familie. Verhalen waar we later met plezier aan terugdenken en ons steeds opnieuw op kunnen verheugen. Ons lichaamsgeheugen zegt dat we er toe doen en dat we ergens bij horen: zowel fysiek als psychologisch.

10. Laat veranderingen toe.

Niet tè veel chaotische veranderingen tegelijk, maar veranderingen die geleidelijk ontstaan in antwoord op veranderende omstandigheden. Het is niet altijd even makkelijk, maar we moeten daarbij uit onze comfortzone stappen en onszelf toestaan met die nieuwe omstandigheden mee te bewegen, om zo weer naar een optimaal evenwicht te groeien. Als systeem. 
Rigiditeit kan families erg broos maken en breuken tot gevolg hebben. Vaak nemen familieleden automatisch een bepaalde rol op zich, maar het is gezond om rollen om te draaien of aan te passen als de situatie daar aanleiding toe geeft. Dit mechanisme manifesteert zich vooral wanneer de kinderen volwassen zijn en hun ouders hulpbehoevend. 

Rigiditeit kan families erg broos maken
en breuken tot gevolg hebben.

11. Denk na over jezelf en je familiepatronen.

Mensen die in staat zijn om beschouwend naar binnen en naar buiten te kijken, helpen hun gezin of de familie gezond te blijven.

Pak je gevoelens aan, voordat ze jou aanpakken!

Onthoud dat emotionele systemen niet altijd volgens de wetten van de logica opereren. Zoek een manier om met sterke, verschillende emoties om te gaan. Richt je eerst op jezelf, voordat je naar buiten brengt waarmee je zit. 
Luister, om te beginnen, naar de stem in je hoofd: jouw gedachten. Schrijf ze op. Registreer je allergieën. Welke emotie komt om de hoek zijlen? En wat doe je daarmee? Neem verantwoordelijkheid voor jouw eigen gedachten, emoties en gedrag. Schuif deze niet af op iets of iemand anders. Dat iets of iemand anders was slechts de aanleiding. De rest ligt toch ècht bij jou. Met cognitieve gedragstherapie kom je een heel eind, neem bijvoorbeeld RET. Check hier een goede RE gedragstherapeut ;) .
Wanneer je de controle over jezelf lijkt te verliezen (emotionele uitbarsting of woedeaanval), stop dan even. Haal diep adem. Loop weg en koel af, laat weten dat je erop terug komt en dat het op dit moment zinloos is om verder te discussiëren. 

12. Geef een mooi voorbeeld.

Onze kinderen en kleinkinderen leren van de manier waarop wij ons gedragen: hoe we communiceren, waarom we welke keuzes we maken en hoe we over het algemeen leven. Wat wij doen heeft invloed en een ontzettende impact. 

Hoe moeilijk of traumatiserend jouw verleden ook is:
als volwassenen ben je zelf volledig verantwoordelijk voor je woorden en daden.
Denk na over de consequenties van jouw gedrag.
En die verantwoordelijkheid draag je nú.

Probeer je triggers onder controle te houden, ook al werpen zij je terug naar je kindertijd. Wanneer je merkt dat je geen mooi voorbeeld geeft, zie het onder ogen en probeer je gedrag duurzaam te veranderen. Daarmee bevorder je het welzijn van je hele gezin.

Bepaal je ACE-SCORE

Hieronder tref je tien vragen, die je met ja of nee kunt beantwoorden. Elke 'ja' levert één punt op. 

Deze is opgesteld door Vincent Felitto en Robert Anda. De antwoorden op deze vragen kunnen je meer inzicht geven in jezelf en de gezinssituatie tot je 18e levensjaar. Hoe hoger de score, des te groter het risico op fysieke en psychische klachten. Je score zou je kunnen meenemen naar je coach, therapeut of psycholoog. Of bespreekbaar maken in het gezin.

Je verleden verander je niet, je toekomst wel!

1. Heeft een ouderfiguur of een andere volwassene uit je semi directe omgeving je regelmatig uitgescholden, beledigd, gekleineerd, vernederd of teleurgesteld?

of

Zich zo gedragen dat je bang was dat die persoon je fysiek of emotioneel pijn zou doen?

2. Heeft een ouderfiguur of een andere volwassene uit je semi directe omgeving je regelmatig geduwd, geknepen, geslapen, geschopt of dingen naar je gegooid?

of

Je dermate hard geslagen of verwond dat je er blauwe plekken aan over hield?

3. Heeft een volwassene of een persoon van minimaal 5 jaar ouder was dan jij, je ooit op een ongepaste wijze aangeraakt of gevraagd hem of haar aan te raken?

of

Een poging gedaan om orale, anale of vaginale seks met je te hebben?

4. Had je vaak het gevoel dat je er niet toe deed? Dat er niemand was die van je hield of jou bijzonder vond?

of

Dat er in het gezin niet naar elkaar werd omgekeken? Dat jullie niet close waren of elkaar steunden?

5. Had je vaak het gevoel dat je niet (genoeg) te eten kreeg, dat je vuile kleren moest dragen of dat er niemand was om je te beschermen?

of

waren je ouderfiguren vaak te dronken/high om goed voor je te zorgen of je bijvoorbeeld naar de dokter te brengen als dat nodig was?

6. Zijn je ouders gescheiden of uit elkaar gegaan?

7. Werd je (stief)moeder of (stief)vader regelmatig geduwd, vastgegrepen of werden er dingen naar haar/hem gegooid?

of

Werd zij/hij geschopt, gebeten, gestompt of geslapen?

8. Was er iemand in je naaste omgeving met een alcoholprobleem of een drugsverslaving?

9. Had er iemand in het gezin last van drepresieve stemmingen, een depressie of andere psychische problemen?

of

Heeft iemand in je semi directe omgeving een zelfmoordpoging gedaan?

10. Heeft één van de gezinsleden in de gevangenis een straf uitgezeten?

Twintig weet-je-vragen

De psychologen Marshall Duke en Robyn Fivush hebben een lijst vragen opgesteld om te testen hoeveel kinderen van het gezin weten. Ze gingen uit van de hypothese dat kinderen die meer over het gezin weten: veerkrachtiger zijn en beter met problemen om kunnen gaan dan kinderen die weinig over het gezin of de familie weten.

Soms is het niet te laat om die vragen vooralsnog te stellen:

1. Weet je hoe je ouders elkaar hebben leren kennen?

2. Weet je waar je moeder opgroeide?

3. Weet je waar je vader opgroeide?

4. Weet je waar je grootouders opgroeiden?

5. Weet je hoe je grootouders elkaar hebben leren kennen?

6. Weet je waar je ouders getrouwd zijn?

7. Weet je onder welke omstandigheden je geboren werd?

8. Weet je waarom je ouders je je naam hebben gegeven?

9. Weet je onder welke omstandigheden je broer/zus is geboren?

10. Weet je op welk familielid je uiterlijk het meest lijkt?

11. Weet je op welk familielid je gedrag het meest lijkt?

12. Weet je iets van ziektes of verwondingen die je ouders in hen jeugd hebben gehad?

13. Weet je iets van de lessen die je ouders van hun goede of slechte ervaringen hebben geleerd?

14. Weet je iets van de dingen die je moeder of vader op school heeft meegemaakt?

15. Weet je uit welk land je voorouders kwamen?

16. Weet je welk werk je ouders vroeger hebben gedaan?

17. Weet je welke prijzen je ouders in hun jeugd hebben gewonnen?

18. Weet je op welke scholen je moeder heeft gezeten?

19. Weet je op welke scholen je vader heeft gezeten?

20. Weet je iets van een familie dat er altijd humeurig uitzag, bijvoorbeeld omdat hij/zij weinig lachte?